اگر شما دندان هایتان را بهم بسائید و یا فکهایتان را بهم فشار دهید (ساییدن یکنواخت دندانهای بالا و پایین بروی یکدیگر بدون تلاش آگاهانهی فرد به اعمال فشار برای عقب و جلو کردن یا حرکت از پهلوی دندانها)، این کار دندان قروچه نامیده میشود که اغلب هنگام خواب رخ میدهد و علاوه بر استرس و اضطراب بواسطه خواب، جفت شدن غیر طبیعی دندانها و شکستن یا از دست رفتن دندانها را بدنبال دارد.
این مشکل اغلب بدون آگاهی فرد مبتلا و معمولاً در شب و هنگام خواب و یا در طول رانندگی، مطالعه و تمرکز، به عنوان سرگرمی اتفاق میافتد. با این حال برخی از افراد این عمل را در طول روز و بصورت یک عادت ناخودآگاه انجام میدهند. معمولاً افراد مبتلا به دندان قروچه، ناخنها، مداد یا خودکار و همچنین لبها و بخش داخلی لپهای خود را نیز میجوند. این عادت نه تنها به دندانها آسیب میزند بلکه احتمال بروز مشکلاتی چون سر درد، اختلالات مفصل گیجگاهی، درد صورت، درد گوش و آشفتگی خواب را نیز افزایش میدهد. درمان دندان قروچه بسیار مهم است.
چرا برخی از افراد دندان قروچه میکنند؟
علت دقیق دندان قروچه کاملاً مشخص نیست. آثار این مشکل تقریباً برای مردان و زنان یکسان است و در بزرگسالان بیشتر از کودکان است. باور بر این است که عواملی مرتبط با استرس و فاکتورهای عاطفی مانند اضطراب، خشم، درد و سَرخوردگی با دندان قروچههای شبانه در ارتباطند. افرادی که زندگی پرمشغلهای دارند و یا افرادی که ذاتاً رقابتجو یا پرخاشگرند بیشتر در معرض ابتلا به دندان قروچه هستند. برخی اختلالات خواب میتوانند دندان قروچه را افزایش دهند و در تمام موارد مصرف مشروبات الکلی آثار دندان قروچه را تشدید خواهد کرد.
چه کسانی در معرض ابتلا به دندان قروچه قرار دارند؟
دندان قروچه در زنان نسبت به مردان بیشتر رایج است و غالباً در موقع خواب بیشتر مشاهده میشود. در صورت بروز این مشکل در کودکان، در اکثر موارد خود به خود تا سن 14 سالگی از بین خواهد رفت و از آنجایی که آنها هنوز در حال رشد هستند و آروارههای آنها پهنتر خواهد شد، اثرات دندان قروچه در آنها زیانآور نیست. البته این بدان معنا نیست که این عادت بد نباید ترک شود زیرا که میتواند به دندان کودکآسیب برساند. بزرگسالانی که از مشکل دندان قروچه رنج میبرند باید هرچه سریعتر به دنبال درمان آن باشند زیرا سهلانگاری در درمان این مشکل میتواند آثار زیانبارتری (مانند حساسیت، لق شدن دندان دائمی و از دست رفتن دندان) را نتیجه دهد.
آیا دندان قروچه میتواند مشکلاتی جدی را سبب شود؟
زمانی که ما غذا را میجویم، نیروی بسیار زیادی به بزرگی 175 پوند بر هر اینچ مربع، بر مواد غذایی بین دندانها وارد میشود. شخصی که دندان قروچه میکند، در واقع عمل جویدن را بدون حضور مواد غذایی بین آروارههای خود انجام میدهد. نیروی وارده به دندانها در این حالت تقریباً دو برابر قویتر است. این مسئله میتواند آسیبهای بسیاری را به دندانها وارد کند که نمونههایی از این آسیبها عبارتند از: ترک خوردگی مینای دندان، ساییدگی و فرسودگی دندان، ایجاد ترکهایی مویی بروی دندان و آسیب به لثهها.
دندان قروچه همچنین میتواند باعث درد و ناراحتی عضلات صورت و فک، گوش درد و سر درد پس از بیدار شدن از خواب در صبح شود. با گذشت زمان، این مشکل میتواند به حساسیت یا حتی از دست رفتن دندانها و خارج شدن توازن آروارهها نیز منجر شود.
چگونه میتوان به دندان قروچهی شبانهی خود پی برد؟
از آنجایی که دندان قروچه عموماً در شبها اتفاق میافتد، بسیاری از افرادی که به این عارضه دچارند، اصلاً اطلاعی در مورد مشکل خود ندارند. ممکن است شبها افراد پیرامون فرد متوجه صدایی عجیب و آزاردهنده شوند یا ممکن است پزشک از آسیبهای وارد شده به دندان این مشکل را حدس بزند. به هر حال دندان قروچه اغلب زمانی اتفاق میافتد که فرد از آگاهی کامل برخوردار نیست، بر همین اساس علائمی وجود دارند که میتوانند نشاندهندهی این مشکل باشند، این علائم عبارتند از:
- درد در فک و یا داشتن سردردهای مبهم می باشد و حتی ممکن است به علت سایش شدید، دندانها دردناک و یا لق باشند، در حدی که حتی منجر به بروز شکستگی آنها گردد.سر درد یا گوش دردهای صبحگاهی که در طول روز کاهش مییابند یا از بین میروند.
- اگر علت به اختلالات خواب مربوط باشد، استفاده از لوازم اکلوزال دندانی مانند نایت گارد دندان، برای محافظت از دندانها و آروارهها موقع خواب بسیار مفید خواهد بود.
- صدایی آزاردهنده که شبها افراد پیرامون متوجه میشوند.
- حساسیت دندان نسبت به سردی و فشار و ارتودنسی دندان
- آثار فرورفتگی دندانها برروی زبان
- سطح رویی دندانها که در حال صاف شدن هستند.
چگونه میتوان دندان قروچه را درمان کرد؟
مشکل دندان قروچه طی جلساتی حضوری و از طریق معاینات بالینی تشخیص داده میشود. در این معاینات ارزیابی کاملی از سلامت دندان، داروها و میزان فشارهای روانی، به عمل میآید. درمان این مشکل به علت آن وابسته است:
- برای محافظت دندانهای شما در طول خواب، دندانپزشک می تواند برای شما یک محافظ دهانی بسازد.
- اگر استرس علت اصلی آن می باشد، لازم است تا راهی برای ریلکس شدن خود بیابید. درمانهای فیزیکی، شل کننده های عضلانی، مشاوره و حتی ورزش ممکن است به شما کمک کند تا از این فشارهای روانی رهایی یابید.
- گاهی نیز علت دندان قروچه جفت شدن ناصحیح دندانها و وجود نقاط تماس مخرب می باشد، در این خصوص متخصصین پروتز با ساخت پلاکهای خاص، قادر به درمان شما می باشند.
کسانی که دندانهایی نامرتب دارند، اگر دندان قروچه به دلیل مشکل دندانی خاصی ایجاد شده باشد، میتوانند به دندانپزشک مراجعه کنند. در صورتی که دندان قروچه به مشکلاتی مانند حساسیت دندانی، شکستگی دندانها و یا ناتوانی در جویدن صحیح منجر شده باشد، دندانپزشک با پر کردن دندانها یا استفاده از ونیرهای سرامیکی (لمینیت دندان) به عنوان روکش دندان، به ترمیم دندانها اقدام میکند.
مصرف برخی داروها، به خصوص شلکنندههای عضلانی قبل از خواب، میتواند درمان دندان قروچه بسیار مفید باشد. هرچند، این شیوهی درمانی برای همیشه موفقیتآمیز نخواهد بود.
طرز مراقبت از محافظهای دهانی
- قبل و پس از هر بار مصرف، محافظ دهانیتان را با آب سرد و صابون بشویید. میتوانید از خمیر دندان و مسواک نیز برای تمیز کردن آن استفاده کنید. استفاده از آب گرم میتواند موجب تغییرات حجمی در آن شده و تطابق خودش را با بافتهای دهان شما از دست بدهد.
- قبل از کنار گذاشتن محافظ دهانیتان، آن را برای چند دقیقه درون یک دهانشویه قرار دهید تا به طور کامل ضدعفونی شود.
- محافظ دهانیتان را در یک ظرف پلاستیکی نگهداری کنید. این ظرف باید به گونهای باشد که محافظ به راحتی درون آن هوا بخورد. بهتر است سوراخهایی در دیواره آن وجود داشته باشد تا هوا درون ظرف عبور کند، در غیر این صورت محافظ خشک خواهد شد.
- حرارت میتواند محافظ دهانی را خراب کند، پس ظرف محتوی آن را در برابر تابش مستقیم نور خورشید و یا درون اتومبیل نگذارید.
- محافظ دهانیتان را خم نکنید چون دچار تغییر شکل دایمی میشود و دیگر در دهانتان تطابق نخواهد داشت.
- محافظ دهانیتان فقط مخصوص شماست. آن را به دیگری قرضی ندهید.
- اگر مشکلی در رابطه با محافظ دهانیتان دارید، از دندانپزشکتان بخواهید تا آن را برایتان اصلاح کند.
- محافظ دهانی باید خصوصیاتی داشته باشد تا استفاده از آن، راحت، مفید و موثر باشد: باید راحت باشد؛ به آسانی در دهان جای بگیرد و لق نزند؛ ضخامت آن مناسب باشد و در مناطق حساس، حداقل ۴ میلیمتر ضخامت داشته باشد تا بتواند نیروهای مخرب را خنثی کند؛ محافظی برای ورزشکار مناسب است که وقتی با دندانهایش روی آنها فشار میآورد، تقریبا تمام دندانهای فک مقابل هم با محافظ در تماس باشد. در این شرایط احتمال شکستن استخوان فک هنگام ضربه به حداقل میرسد.