ارتودنسی کنم یا نه؟پاسخ متخصصین ارتودنسی
ارتودنسی شاخه‌ای از دندانپزشکی است که به رشد دندان‌ها، فک‌ها و صورت می‌پردازد. هدف از درمان ارتودنسی ردیف و مرتب کردن دندان‌ها به گونه‌ای است که با دهان و فک‌ها هماهنگی داشته باشد. پس از آن که دندان‌ها به خوبی روی هم قرار گرفت و اختلال بایت رفع شد، راحت‌تر می‌توانید غذا بخورید و از دندان‌ها و لثه‌های خود مراقبت کنید. به علاوه ارتودنسی لبخندی زیبا را به ارمغان می‌آورد.
البته مزایای ارتودنسی بسیار فراتر از زیباتر کردن لبخند است، ارتودنسی اختلال‌های بایت (مال اکلوژن) و کلیه مشکلات مربوط به بی‌نظمی و نامرتبی فک و دندان‌ها یعنی نقص‌هایی را برطرف می‌کند که زیبایی لبخند، عملکرد جویدن، سهولت تمیز کردن دندان‌ها و اعتماد به نفس را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
دندان‌های کج و نامرتب به خوبی کنار دندان‌های عادی قرار نمی‌گیرد و زاویه‌دار بودن آنها تمیز کردنشان را دشوار می‌کند. دیگر پی‌آمد نامرتب بودن دندان‌ها خدشه‌دار شدن زیبایی لبخند است. درمان ارتودنسی با مرتب کردن دندان‌ها لبخند را جذاب‌تر، دهان را سالم‌تر و طول عمر دندان‌ها را بیشتر می‌کند. متخصصان کلینیک دندانپزشکی دکتر هاشمی با استفاده از پیشرفته ترین روش‌های ارتودنسی خدماتی منحصر به فرد را به مراجعین ارائه دهد. متخصصین ما طرح درمانی مناسب شامل ارتودنسی ثابت یا متحرک (اینویزیلاین) را به بیماران توصیه می‌کنند.
چه مشکلاتی را می‌توان به روش ارتودنسی درمان کرد؟
شایع‌ترین مشکلاتی که بیماران برای اصلاح آنها به کلینیک‌های دندانپزشکی مراجعه می‌کنند، عبارت است از:
- جلو بودن دندان‌های پیشین: یکی از شایع‌ترین مشکلات دندانی جلو بودن دندان‌ها است که بر ظاهر و عملکرد دندان‌ها تاثیر می‌گذارد. در این حالت دندان‌های بالا بسیار جلوتر از دندان‌های پایینی قرار می‌گیرد که به اندازه کافی جلو نیامده است.
- شلوغی و به‌هم‌فشردگی دندان‌ها: اگر فک باریک باشد، فضای کافی برای قرارگیری مرتب تمام دندان‌ها وجود نخواهد داشت. بالعکس گاهی فک بزرگ است و دندان‌ها فاصله‌دار می‌شود.
- عدم تقارن: چنانچه خطوط مرکزی دندان‌های پیشین بالا و پایین به دلیل حرکت کردن دندان‌ها یا جابه‌جایی موقعیت فک هم‌راستا نباشد.
- دندان نهفته: در برخی بیماران دندان دائمی در محل نامناسب درمی‌آید یا دندان اصلاً از لثه بیرون نمی‌زند و نهفته است. به کمک ارتودنسی می‌توان این دندان‌ها را در موقعیت صحیح قرار داد.
- اوربایت: دندان‌های پیشین بالا بسیار جلوتر از دندان‌های پایین است.
- آندربایت: در این عارضه دندان‌های پایین بسیار جلوتر از دندان‌های بالا است یا این که دندان‌های بالا بسیار عقب است.
- کراس بایت: زمانی که بیمار دهان را می‌بندد و دندان‌ها را روی هم می‌گذارد، دندان‌های بالا اندکی جلوتر از دندان‌های پایین قرار نمی‌گیرد.
- اپن بایت: سطوح جویدن دندان‌های پیشین یا کناری و دندان‌های عقب دهان روی هم قرار می‌گیرد.
- هم‌راستا نبودن میدلاین (خط وسط دندان‌ها): مرکز دندان‌های پیشین بالا و مرکز دندان‌های پیشین پایین در یک راستا قرار ندارد.
- فاصله‌دار بودن دندان‌ها: به دلیل از دست دادن دندان (دندان غائب)، بین دندان‌ها فاصله وجود دارد.
بهترین زمان ارتودنسی
ایده آل این است که درمان ارتودنسی در دوران کودکی شروع شود، چون متخصصین ارتودنسی دندان و بیماری های دهان در این گروه سنی از مزایای فرایندهای رشد طبیعی برای حرکت دادن دندان‌ها و هدایت آنها به موقعیت مناسب بهره بگیرد.
در سنین پایین فک‌ها و دندان‌ها نیز مانند بقیه بدن به سرعت در حال تغییراند. ارزیابی اولیه ارتودنسی باید به محض مشاهده نخستین نشانه‌های مربوط به نامرتبی دندان‌ها یا حداکثر تا سن 7 سالگی انجام شود. ممکن است ارتودنسی در سنین پایین ضروری نباشد، اما بهترین زمان برای شروع درمان در معاینه مستمر تعیین می‌شود.
به خاطر داشته باشید که دندان‌های سالم را در هر سنی می‌توان جابه‌جا کرد. در واقع از هر 5 بیمار ارتودنسی یک نفر بزرگسال است. متخصص بیماران بزرگسال را قبل از درمان به دقت معاینه می‌کند تا نشانه‌های احتمالی بیماری لثه را تشخیص دهد، این مشکلات باید قبل از شروع ارتودنسی درمان شود و تحت کنترل قرار گیرد.
ارتودنسی ثابت
ارتودنسی ثابت به بیمارانی توصیه می‌شود که دندان‌های دائمی‌شان درآمده است. دندانپزشک با توجه به شرایط بیمار از براکت‌های معمولی فلزی یا براکت‌های جدیدتر و زیباتر استفاده می‌کند. در این نوع درمان نیروهای مکانیکی (سیم‌های ارتودنسی، فنرها و کش‌ها) برای تغییر موقعیت دندان‌ها به کار برده می‌شود. کشیدن دندان در بعضی موارد ضرورت می‌یابد تا فاصله لازم برای قرارگیری مرتب دندان‌ها در محل صحیح ایجاد شود.
مزیت شاخص ارتودنسی ثابت این است که برخلاف بریس متحرک لازم نیست که بریس در مواقع خاص درآورده شود. با این حال تمیز کردن دندان‌ها دشوارتر می‌شود و بیمار باید زمان بیشتری را برای خارج کردن ذرات غذا و باکتری‌ها از بین براکت‌ها صرف کند.
سیم‌کشی دندان‌ها متداول‌ترین روش ارتودنسی ثابت است که در آن از براکت و کش استفاده می‌شود. براکت با چسب به تک تک دندان‌ها چسبانده می‌شود و سیم قوسی ارتودنسی از بین آنها عبور داده می‌شود و با کش یا بست ثابت نگه داشته می‌شود.
بریس فلزی
براکت فلزی از استیل ضدزنگ بادوام و باکیفیت ساخته می‌شود. بریس فلزی متداول‌ترین نوع بریس است. براکت‌ها به جلوی دندان‌ها چسبانده می‌شود و با سیم به هم متصل می‌گردد. براکت دندان‌ها را به سمت موقعیت مناسب حرکت می‌دهد. بریس‌های فلزی امروزی کوچک‌تر، راحت‌تر و جذاب‌تراند.
بریس شفاف
بریس شفاف یا سرامیکی به دلیل نیمه شفاف بودن راحتی بیشتری را برای بیمار به ارمغان می‌آورد. این بریس از ماده سرامیکی تهیه می‌شود و لک نمی‌شود یا تغییررنگ نمی‌دهد. این براکت‌ها خودچسب است و ماده چسبداری روی پایه براکت زده می‌شود که پایداری بیشتری را به دست می‌دهد و لازم نیست از چسب زیادی استفاده شود. از آنجایی که عملکرد بریس شفاف مانند بریس فلزی است، امروزه بسیاری از بیماران این روش را که کمتر جلب توجه می‌کند، برای مرتب شدن دندان‌ها انتخاب می‌کنند.
بریس دیمون
ارتودنسی دیمون سازو کاری منحصر به فرد با سایش پایین و براکت‌های خود باز و بسته شونده دارد که برای حرکت دادن دندان‌ها و بهبود بایت ایده‌آل است. بریس دیمون از نوع غیرفعال خودباز و بسته شونده است و به بست‌های فلزی یا کش معمولی نیازی ندارد.
کارآمدی سیستم دیمون در مرتب کردن دندان‌ها و زیباتر کردن لبخند به لحاظ بالینی اثبات شده است، در این روش معمولاً نیازی به کشیدن دندان یا استفاده از وسیع کننده کام (اکسپندر) نیست.
ارتودنسی متحرک
وسایل ارتودنسی متحرک به پلاک متحرک نگهدارنده (ریتینر) شباهت دارد؛ وجه تمایز پلاک متحرک و ریتینر در این است که پلاک متحرک به منظور حرکت دادن دندان‌ها به کار برده می‌شود، حال آن که نگهدارنده باید دندان‌ها را ثابت در محل جدید نگه دارد.
وسایل ارتودنسی متحرک متشکل از فنر یا پیچ برای اصلاح مشکلات جزئی یا حرکت دادن دندان‌ها به سمت موقعیت دلخواه به کار برده می‌شود. درد گرفتن دندان‌ها یا احساس ناراحتی در ناحیه تحت درمان پس از فعال شدن فنر طبیعی است، این ناراحتی با مصرف مسکن و خوردن غذاهای نرم برطرف می‌شود.
مزایای ارتودنسی متحرک عبارت است از:
- چون پلاک متحرک است، تمیز کردن دندان‌ها آسان‌تر می‌شود.
- چون پلاک سقف دهان را می‌پوشاند، انکوریج افقی و عمودی افزایش می‌یابد.
- ارتودنسی متحرک مشکل اوربایت را در کودکان در حال رشد به نحو موثری کاهش می‌دهد.
- پلاک متحرک نیروها را به گروهی از دندان‌ها وارد می‌کند.
ارتودنسی نامرئی
پلاک ارتودنسی نامرئی (اینویزیلاین) پلاک سختی از جنس پلاستیک شفاف است که برای مرتب کردن دندان‌ها به کار برده می‌شود. چند مجموعه از پلاک برای هر بیمار تهیه می‌شود که بیمار باید به موازات پیشرفت درمان به نوبت از آنها استفاده کند. بیمار دو هفته از هر پلاک استفاده می‌کند و سپس آن را با پلاک جدید عوض می‌کند. چون پلاک اینویزیلاین از پلاستیک شفاف ساخته می‌شود، تقریباً نامرئی است. بنابراین هیچ یک از اطرافیان متوجه انجام ارتودنسی نمی‌شود.
بیمار باید روزانه 23 ـ 22 ساعت از پلاک استفاده کند تا به بهترین نتیجه ممکن دست یابد. پلاک را می‌توان هنگام غذا خوردن، مسواک زدن و نخ کشیدن بین دندان‌ها از دهان خارج کرد. قبل از شروع درمان باید تمام دندان‌های دائمی درآمده باشد.
از مزایای ارتودنسی نامرئی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شفاف بودن پلاک‌ها و جلب توجه نکردن آنها
- پلاک اینویزیلاین لبه‌های تیز یا براکت ندارد، بنابراین استفاده از آنها تهاجم کمتری از وسایل فلزی و ثابت به دنبال دارد و راحت‌تر است.
- ارتودنسی نامرئی برنامه درمانی منعطفی دارد و بیمار می‌تواند متناسب با سبک زندگی خود زمان درآوردن دو ساعته پلاک را تعیین کند.
- مدت زمان درمان به روش ارتودنسی نامرئی کوتاه‌تر از دیگر رقبای خود است. طول درمان این روش جدید 24 ـ 12 ماه است که به طور متوسط 6 ماه از ارتودنسی معمولی کوتاه‌تر است.
فورسوس (Forsus)
فورسوس (Forsus) به منظور عقب بردن دندان‌های آسیاب فک بالا و رو به جلو آوردن دندان‌های پایین به کار برده می‌شود. فورسوس از میله سیم‌پیچ فنری تشکیل می‌شود که روی سیم‌کشی دندان‌های بیمار گذاشته می‌شود. فورسوس از نخستین دندان آسیاب فک بالا تا سیم ارتودنسی فک پایین کشیده می‌شود تا رشد فک پایین بهبود یابد. برای این منظور از وسایل Crossbow ارتودنسی نیز استفاده می‌شود.
وسیع کننده سریع کام
وسیع کننده سریع کام (اکسپندر) با هدف پهن‌تر کردن فک بالا به دندان‌های آسیاب فک بالا متصل می‌شود. معمولاً زمانی از وسیع کننده استفاده می‌شود که فک بالا نسبت به فک پایین بسیار باریک باشد و اختلال کراس بایت وجود داشته باشد، دندان‌های بالا به‌هم‌فشرده یا بیرون از قوس دندانی فک باشد.
پلاک نگهدارنده متحرک
حفظ نتیجه به کمک ریتینر یا نگهدارنده پس از اتمام درمان ارتودنسی بسیار مهم است. دندان‌ها به طور طبیعی به سمت موقعیت اولیه خود حرکت می‌کنند، بدیهی است که این حرکت ناخوشایندترین اتفاقی است که ممکن است پس از ماه‌ها درمان و انتظار برای مرتب شدن دندان‌ها رخ دهد. اما پلاک نگهدارنده دندان‌ها را تا زمانی که رباط و استخوان جدید اطراف دندان‌ها شکل بگیرد، ثابت نگه می‌دارد تا لبخند زیبای به دست آمده هیچ‌گاه از روی لب‌های بیمار پاک نشود.
نتیجه نهایی ارتودنسی به تعهد بیمار در استفاده از ریتینر بستگی دارد، بنابراین پس از اتمام درمان در انجام این وظیفه ساده کوتاهی نکنید.
پلاک نگهدارنده را باید هنگام غذا خوردن، مسواک زدن و ورزش کردن از دهان خارج کرد. دندانپزشک پس از اتمام ارتودنسی جلسات درمان را در وقفه‌های یک، سه، شش و دوازده ماهه زمان‌بندی می‌کند تا بتواند ریتینر و تاثیر آن را تحت نظر داشته باشد و به سرعت متوجه حرکت کردن دندان‌ها بشود. مراقب ریتینر باشید، چون در صورت گم کردن یا آسیب دیدن آن باید برای ساخت پلاک جدید یا تعمیر آن هزینه جداگانه پرداخت کنید.
پلاک نگهدارنده متحرک باید به مدت یک سال، هر روز به صورت 24 ساعته استفاده شود، چرا که دندان‌ها هنوز به موقعیت جدید عادت نکرده‌اند و آماده حرکت کردن هستند. البته ریتینرهایی وجود دارد که برای مدت 10 ـ 5 سال پشت دندان‌ها چسبانده می‌شود. حق انتخاب از بین دو نگهدارنده ثابت یا متحرک با خود شماست.
درد در طول درمان ارتودنسی
درد و ناراحتی از عوارض رایجی است که پس از جلسات ارتودنسی بروز می‌یابد. البته این ناراحتی جزیی است و شدیدترین حد آن مربوط به هفته اول درمان می‌شود.
تسکین ناراحتی ناشی از ارتودنسی
- در روزهای اول درمان غذاهای نرم میل کنید: غذاهای نرم‌تر نیاز به جویدن سخت و محکم ندارد، بنابراین تا زمان عادت کردن به سیم‌کشی غذاهای نرم میل کنید.
- غذاهای سرد: سرمای مربوط به بستنی، یخمک و یخ، دندان‌ها را اندکی بی‌حس می‌کند و ناراحتی را تاحدی تسکین می‌دهد.
- حواس خود را پرت کنید: مشغله‌ای برای خود فراهم کنید که حواس‌تان را از درد معطوف به موضوع دیگری بکند. حال که برای زیباتر کردن لبخند خود اقدام کرده‌اید، بهترین فرصت است که برای تناسب اندام نیز به باشگاه بروید یا پیاده‌روی و فعالیت در هوای آزاد را شروع کنید.
- مسکن: با مصرف مسکن می‌توانید با آرامش بیشتری فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهید. مصرف متناوب ایبوپروفن و پاراستامول درد را تسکین می‌دهد، اما دارو را فقط در صورت لزوم مصرف کنید، چرا که در این صورت در درازمدت نتیجه بهتری خواهید گرفت تا این که به مصرف مسکن وابسته شوید.
- دهان را با آب نمک گرم شستشو دهید: این کار ناراحتی را تسکین می‌دهد و زخم‌هایی را که در اثر سایش بریس در داخل لب‌ها یا گونه‌ها ایجاد شده است، درمان می‌کند.
نوشیدنی‌های خنکی مانند آب یخ، آب میوه، اسموتی و سان شاین نیز مانند غذاهای سرد در آرام کردن درد ناشی از سیم‌کشی دندان‌ها موثر است. البته باید مراقب قند نهفته در این نوشیدنی‌ها باشید. سعی کنید پس از آشامیدن این نوشیدنی‌ها دهان را با آب شستشو دهید.
ارتودنسی در دوران بارداری
یکی از عوارض بارداری تغییرات قابل توجه هورمونی است که منجر به بدبو شدن دهان، افزایش آب دهان و لق شدن دندان‌ها می‌شود. اما آنچه بسیاری از بانوان باردار از آن اطلاع ندارند، این است که می‌توان درمان ارتودنسی را در این دوران ادامه داد یا حتی شروع کرد. برخی مادران آینده نگران هستند که مبادا تصویربرداری‌های پزشکی از صورت و دهان به نوزاد آسیب بزند. اما جایی برای نگرانی نیست، چون هنگام عکسبرداری پوشش‌های محافظ مخصوصی روی شکم قرار داده می‌شود تا مادر و جنین در معرض تابش اشعه قرار نگیرند. حتماً باردار بودن خود را به دندانپزشک یا ارتودنتیست اطلاع دهید و از ایشان راهنمایی بخواهید.
مراقبت از دندان‌ها در دوران ارتودنسی
اگر تمیز کردن اطراف براکت‌ها و سیم‌ها برایتان دشوار است، می‌توانید وسایل و مسواک‌های مخصوص ارتودنسی مانند مسواک بین دندانی یا مسواک پروسا را تهیه کنید. این مسواک یک دسته پرز کوچک دارد که مانند لوله‌شور صاف می‌ایستد و همه‌جا را به خوبی تمیز می‌کند. مسواک بین دندانی را با احتیاط و به آرامی در فضاهای کوچک زیر سیم‌ها و اطراف براکت‌ها و کش‌ها حرکت دهید.
وسیله مخصوص دیگری که در دوران ارتودنسی از آن برای تمیز کردن دندان‌ها استفاده می‌شود، واتر پیک یا آبپاش نام دارد که جریان کوچکی از آب را با فشار روی دندان‌ها می‌پاشد تا ذرات غذای گیر کرده بین شکاف‌ها و برآمدگی‌ها پاک شود. استفاده از آبپاش دهانی آسان است، اما نباید آن را جایگزین مسواک یا نخ دندان کنید. چنانچه از این وسیله در کنار مسواک زدن و نخ دندان استفاده کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت.
نخ کشیدن بین دندان‌ها در دوران ارتودنسی بسیار مهم است. ازآنجایی که مسواک فضای بین دندان‌ها را تمیز نمی‌کند، نخ کشیدن مرتب از جمع شدن پلاک در این ناحیه‌ها جلوگیری می‌کند. البته چنانچه دندان‌ها سیم‌کشی شده باشد، نمی‌توان به روش معمول بین دندان‌ها را نخ کشید. بنابراین باید ابتدا نخ را با دست یا با وسایل مخصوص از زیر سیم رد کنید، سپس مانند همیشه نخ را بین دندان‌ها تا خط لثه بالا ببرید.
هزینه
هزینه ارتودنسی به طول درمان بستگی دارد که خود تابعی از پیچیدگی مشکل است. عامل‌هایی مانند شلوغی و به‌هم‌فشردگی دندان‌ها، فاصله‌دار بودن دندان‌ها و اختلال بایت پیچیدگی درمان را تعیین می‌کند. مدت زمان درمان غالباً 30 ـ 12 ماه است، هر چه مشکل پیچیده‌تر باشد، طبعاً درمان نیز طولانی‌تر خواهد بود.