درمان و تسکین دندان درد شدید در کودکان و بزرگسالان
درد دندان به دلایل گوناگونی بروز می‌یابد که از آن جمله می‌توان به دندان قروچه شبانه، پوسیدگی دندان، آبسه دندان یا مشکلات دندان عقل اشاره کرد. دندان درد غالباً از التهاب پالپ دندان یا رباط اطراف دندان نشأت می‌گیرد. این التهاب درد دندان داخل و اطراف دهان و فک را در پی دارد.
شدت دندان درد در بازه‌ای از ناراحتی ملایم و هر از گاه تا درد دندان شدید مداوم وضربان‌داری متغیر است که در اثر خوردن و نوشیدن تشدید می‌شود. رعایت بهداشت دهان و دندان بهترین روش پیشگیری از دندان درد شدید است که اصلی‌ترین راه تحقق آن دو بار مسواک زدن در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید و مراجعه منظم و دوره‌ای به دندانپزشک است.
نشانه‌ها و علائم دندان درد
نشانه‌ها و علائم زیر می‌تواند بیانگر وجود ناراحتی‌های دندان باشد:
• بروز درد دندانهنگام جویدن یا گاز زدن
• حساس بودن شدید دندان به تغییرات دما
• متورم شدن گونه یا لثه‌های نزدیک دندان
• خونریزی لثه یا ترشح چرک
• ضربان داشتن مداوم داخل دندان
ناراحتی‌های دندان گاهی با علائم زیر نیز همراه است:
• سر درد
• درد گردن
• درد گوش
• تب
• بد طعم یا بد بو بودن دهان
دلایل دندان درد
1ـ پوسیدگی دندان
پوسیدگی یا کرم خوردگی دندان شایع‌ترین علت دندون درد است که از تجمع پلاک سرچشمه می‌گیرد. اسید تولید شده توسط پلاک لایه بیرونی دندان را از بین می‌برد و در نهایت وارد مغز (پالپ) دندان می‌شود و به آن آسیب می‌زند.
2ـ ترک خوردن دندان/ شکستن پر کردگی
دندان گاهی در اثر عواملی به جز پوسیدگی، از قبیل گاز زدن جسمی سخت، می‌شکند یا ترک برمی‌دارد. چنانچه این ترک‌ها به موقع ترمیم نشود، پالپ دندان آسیب می‌بیند.
3ـ آبسه پری اپیکال
آبسه دندان نتیجه عفونت باکتریایی است که با جمع شدن چرک، داخل پالپ دندان (پری اپیکال) یا بین دندان و لثه (پریودنتال) همراه است.
آبسه داخل دندان گاهی پی‌آمد پوسیدگی دندان است که لایه‌های محافظ دندان را از بین می‌برد. باکتری‌ها با از بین رفتن لایه‌های محافظ وارد پالپ دندان می‌شوند. چنانچه عصب دندان در اثر سانحه یا آسیب دیدگی بمیرد، نیز احتمال آبسه کردن دندان وجود دارد.
4ـ آبسه پریودنتال
آبسه لثه یا پریودنتال (اطراف دندان) غالباً پی‌آمد بیماری‌های لثه است که در اثر بروز آنها باکتری‌ها در پاکت‌های لثه‌ای جمع می‌شوند که اندکی از دندان جدا شده است.
5ـ عفونت یا بیماری لثه
درد دندان معمولاً در مراحل پایانی بیماری لثوی یا پریودنتال یعنی زمانی حس می‌شود که استخوان اطراف دندان تا حد زیادی تحلیل رفته است. عفونت یا آبسه لثه در اثر تحلیل رفتن استخوان در فضایی بروز می‌یابد که بین دندان و لثه ایجاد شده است. در نتیجه بیمار دچار دردی توان‌فرسا می‌شود.
6ـ تحلیل رفتن استخوان
لثه در مراحل پایانی بیماری لثوی به تدریج از روی دندان عقب می‌رود و در نهایت بخش‌های نرم‌تر و حساس‌تر ریشه دندان نمایان می‌شود. مسواک زدن نامناسب نیز یکی از دلایل تحلیل لثه است که دردی مشابه دندان درد را در پی دارد.
7ـ دندان عقل
اگر فضای کافی در دهان وجود نداشته باشد، دندان عقل یا دندان آسیاب سوم با زاویه‌ای نامناسب از لثه بیرون می‌زند یا در لثه گیر می‌کند و اصطلاحاً با مشکل دندان عقل نهفته مواجه می‌شویم. دندان عقل نهفته غالباً درد دندان، ورم و حتی عفونت، کیست و آبسه را به دنبال دارد.
8ـ اختلال مفصل فکی ـ گیجگاهی (TMJ)
دندان قروچه، روماتیسم یا نقرس بروز مشکلات فک و سندرم مفصل فکی ـ گیجگاهی را به دنبال دارد که به گرفتگی یا اسپاسم عضله‌های فک می‌انجامد. سر درد، دندان درد و مشکل در باز کردن دهان یا غذا خوردن از علائم این عارضه است.
9ـ دندان قروچه یا قفل کردن فک (براکسیسم)
دندان قروچه باعث کبودی رباط اطراف دندان می‌شود و حسی مشابه دندان درد را ایجاد می‌کند. دندان قروچه غالباً ناشی از استرس است. استفاده از محافظ دهانی یا نایت گارد اثر دندان قروچه را تاحدی کاهش می‌دهد.
10 ـ سینوزیت
سینوزیت عفونتی ویروسی یا باکتریایی است که التهاب لایه پوشش دهنده سینوس‌ها را در پی دارد. آب ریزش یا گرفتگی بینی، درد و حساسیت صورت و تب از علائم سینوزیت است. سینوزیت با دندان درد و بوی بد دهان همراه است.
محرک‌های دندان درد
بعضی رفتارها یا غذاها باعث شروع شدن دندان درد یا تشدید آن می‌شود. این عوامل که از آنها با اصطلاح محرک یاد می‌شود عبارت‌اند از:
• مواد غذایی سرد
• غذاهای شیرین
• گاز زدن
• فشار وارد شدن به دندان
درمان دندان درد
تمام موارد دندان درد نیاز به درمان ندارد اما در برخی موارد نیاز به درمان سریع دندان درد است؛ متخصص برررسی‌های لازم را پیش از تهیه طرح درمانی انجام می‌دهد. پرکاربردترین درمان‌های دندان درد به شرح زیر است:
کشیدن دندان عقل
چنانچه دندان عقل نهفته مولد دندان درد باشد، جراحی کشیدن دندان عقل انجام می‌شود. دندانپزشک ابتدا ناحیه مورد نظر را به صورت موضعی بی‌حس می‌کند، سپس برشی را در لثه ایجاد می‌کند تا بتواند دندان را از درون آن بیرون بکشد. گاهی اوقات لازم است قطعه کوچکی از استخوان روی دندان برداشته شود. برش ایجاد شده بخیه زده می‌شود و ظرف 10 روز بهبود می‌یابد. کشیدن دندان عقل فک بالا معمولاً راحت‌تر از فک پایین است و بهبودی آن نیز سریع‌تر و 4 تا 5 روزه است.
عصب کشی
فضای داخل دندان که پالپ، رگ‌های خونی و عصب‌ها را دربرمی‌گیرد کانال ریشه نامیده می‌شود. اگر عفونت باعث آبسه یا مردن عصب بشود، عمل عصب کشی ضرورت می‌یابد. دندانپزشک سوراخی را با دریل در تاج دندان ایجاد می‌کند تا بتواند پالپ عفونی را خارج کند و ناحیه را تمیز کند. در پایان کانال پر و سوراخ مهر و موم می‌شود
کشیدن دندان
اگر دندان عفونی باشد و نتوان آن را با عصب کشی حفظ کرد، دندان به ناچار کشیده می‌شود. دندانپزشک داروی بی‌حسی را در لثه نزدیک دندان تزریق می‌کند، حفره دندان را گشاد می‌کند و دندان را تکان می‌دهد تا شل شود و بتواند آن را بیرون بکشد. دندانپزشک در پایان حفره باز را بخیه می‌زند یا این که خون لخته می‌شود و زخم التیام می‌یابد.
اکثر بیماران کمترین ناراحتی و درد دندان را در طول عمل حس نمی‌کنند، اما باید داروهای ضدالتهاب را باید به عنوان مسکن دندان درد استفاده کرد تا ناراحتی در دوران بهبود به حداقل برسد.
باندینگ و پر کردن
چنانچه ریشه دندان در اثر ترک خوردن بدون محافظ شده باشد، می‌توان دندان را با رزین باندینگ کامپوزیتی ترمیم کرد. ترمیم با باندینگ عملی ساد و شبیه به پر کردن دندان یا اینلی/ انلی است.
پیشگیری از دندان درد
رعایت بهداشت دهان و دندان به منظور حفظ سلامت لثه‌ها و دندان‌ها مهم‌ترین و در عین حال ساده‌ترین روش پیشگیری از بروز دندان درد است. بنابراین دو بار در روز مسواک زدن با خمیر دندان حاوی فلوراید، کشیدن نخ دندان بین دندان‌ها و کاهش مصرف خوراکی‌های قندی را فراموش نکنید. استعمال دخانیات نیز بروز مشکلات دهان و دندان را در پی دارد.
در فواصل تعیین شده به دندانپزشک مراجعه کنید تا متخصص وجود نشانه‌های بیماری لثه یا پوسیدگی دندان را بررسی کند و با درمان سریع و زودهنگام لزوم انجام عمل‌های گسترده و پرهزینه را از بین ببرد.