علت و درمان بیماری های لثه (التهاب، خونریزی و عفونت لثه)

 بیماری لثه یک نوع عفونت باکتریایی است که می‌تواند باعث وارد شدن آسیب به لثه‌ها شده و در نهایت با از دست دادن دندان‌ها برای بیمار همراه باشد. علائم این مشکل شامل خونریزی در هنگام مسواک زدن، بوی بدن دهان، قرمز شدن لثه‌ها و ورم کردن آنها، عقب‌رفتگی خط لثه، و از دست دادن دندان‌ها یا حرکت آنها از محل مناسب است. هنگامی که پلاک بر روی دندان در طول خط لثه تشکیل شود، لثه‌ها ملتهب شده و به تدریج از روی دندان‌ها کنار می‌روند. به همین خاطر لازم است فرد مراقبت کافی از لایه تشکیل شده بر روی دندان‌ها داشته و پلاک را بطور منظم به صورت روزانه از روی دندان پاک و تمیز کند.

بهترین پیشگیری از بیماری های لثه و آبسه دندان  رعایت مناسب بهداشت دهان است که این مراقبت ها باید از زمان کودکی شروع شده و بطور ثابت در تمام زندگی ادامه پیدا کند. این مراقبت ها شامل مسواک زدن دندان ها دو بار در روز هر روز صبح و قبل از خواب شبانه و نیز حداقل یک بار نخ دندان کشیدن در روز است.

چه عواملی باعث ابتلا به بیماری عفونت لثه می‌شوند؟

هنگامی که فرد برای یک مدت دندان‌های خود را مسواک نزند، به تدریج با ایجاد یک لایه زرد رنگ بر روی دندان‌های خود مواجه می‌شود. این لایه شبیه به تجمع مواد غذایی بر روی دندان‌ها است، ولی در حقیقت از باکتری‌هایی تشکیل شده که بر روی سطح دندان‌ها و لثه‌ها به صورت روزمره جمع می‌شوند.
بسیاری از این باکتری‌ها بی‌خطر هستند. به این ترتیب باکتری‌ها در محل پلاک رشد کرده و تکثیر می‌شوند و این فرآیند تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که باکتری‌ها نزدیک به 100% حجم پلاک را به خود اختصاص دهند. به همین خاطر همواره لازم است به پاک کردن پلاک از روی دندان توجه کافی وجود داشته باشد.
هنگامی که بدن متوجه ایجاد مواد سمی در نقاط مختلف خود شود، از طریق ایجاد رگ‌های خونی ظریف و ارسال سلول‌های دفاعی سعی می‌کند عفونت ایجاد شده را از بین ببرد. به این ترتیب در نتیجه تشکیل رگ‌های خونی جدید لثه‌ها قرمز و ملتهب می‌شوند. در ادامه باکتری‌ها می‌توانند به رگ‌های خونی حمله کرده و باعث شکننده شدن این رگ‌ها شوند. به این ترتیب در هنگام مسواک زدن لثه‌ها به سادگی دچار خونریزی خواهند شد.
اولین مرحله از ابتلا به بیماری لثه در اصطلاح ژنژیویت نامیده می‌شود. این مرحله از بیماری به سادگی از طریق تمیز کردن کامل دندان‌ها برای یک بار در روز امکان‌پذیر است. به هر حال باید توجه داشته باشید ابتلا به بیماری لثه بدون درد است و بسیاری افراد به همین خاطر متوجه ابتلا به آن نمی‌شوند (در واقع بسیاری از افراد بزرگسال تا حدود مختلف به بیماری لثه مبتلا هستند). به هر حال با پیشرفت این بیماری، استخوان نگهدارنده دندان‌ها در فک از بین رفته و این شرایط باعث لق شدن دندان‌ها می‌شود. در صورتی که این مشکل درمان نشده به حال خود رها شود، دندان‌ها ممکن است در نهایت افتاده یا به خاطر درد و ناراحتی شدید، کشیدن دندان غیر قابل اجتناب شود.

انواع بیماری‌ها و ورم لثه

بیماری‌های لثه به دو نوع اصلی به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

ژنژیویت یا ورم لثه

در صورتی که پلاک ایجاد شده بر روی دندان‌ها به صورت منظم تمیز نشود، این شرایط می‌تواند باعث التهاب لثه و وارد شدن آسیب به آن شده و در نهایت قرمزی، ورم، و تغییر رنگ لثه را به همراه داشته باشد. به این ترتیب شرایط ایجاد شده در این حالت می‌تواند با خونریزی لثه‌ها پس از مسواک زدن دندان‌ها همراه باشد. به هر حال لازم است توجه داشته باشید این شرایط کاملاً قابل بازگشت است. در حقیقت با پاک شدن پلاک از روی دندان و مسواک زدن منظم و مناسب با خمیردندان‌های حاوی فلوراید برای دو بار در روز و نخ دندان کشیدن برای یک بار در روز، وضعیت لثه‌ها بطور کامل به حالت اولیه باز خواهند گشت.

پریودنتیت

در صورتی که پلاک به نحو مناسب از روی دندان پاک نشود، ژنژیویت می‌تواند پیشرفت کرده و به مشکلی به نام پریودنتیت تبدیل شود. به این ترتیب لثه‌ها به تدریج از روی دندان‌ها کنار رفته و یک حفره (پاکت) کم‌عمق اطراف هر دندان در فضای بین دندان و لثه تشکیل می‌گردد. این حفره محلی برای گیر افتادن مواد غذایی و تجمع باکتری‌ها است و به خاطر عدم دسترسی مسواک به آن برای سلامت دهان و دندان حتی خطرناک‌تر از پلاک‌های ایجاد شده بر روی دندان‌ها می‌باشد. با گذشت زمان، پلاک ایجاد شده بر روی دندان‌ها سفت شده و تبدیل به جرم می‌شود. پلاک و جرم ایجاد شده بر روی دندان‌ها به تدریج باعث التهاب در ساختارهای داخل دهان می‌شود. در صورتی که این مشکل درمان نشده به حال خود رها شود، التهاب و عفونت می‌تواند به ساختار استخوانی نگهدارنده دندان‌ها گسترش یافته و باعث عمیق‌تر شدن حفره‌های بین دندان و لثه و دشوارتر شدن تمیز کردن آنها شود. به این ترتیب ساختار لثه و استخوان دچار تحلیل خواهند شد. توجه داشته باشید در اصطلاح تخصصی به این مشکل پریودنتیت گفته می‌شود.

علائم معمول ابتلا به بیماری لثه

علائم معمول ابتلا به بیماری‌های لثه در بین افراد به شرح زیر هستند:

• قرمزی، حساسیت، و ورم لثه‌ها که با خونریزی پس از مسواک زدن و نخ دندان کشیدن همراه است
• بوی بد دائم و مزه ناخوشایند در دهان
• تحلیل و عقب‌رفتگی لثه یا کنار رفتن لثه از روی دندان‌ها و تشکیل حفره (پاکت)
• تغییر در شرایط قرارگیری دندان‌ها در کنار یکدیگر و لق شدن دندان‌ها

چه افرادی در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های لثه قرار دارند؟

افراد زیر بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های لثه قرار دارند:

• افرادی که دیابت کنترل نشده دارند.
• افرادی که دچار برخی بیماری‌ها و عفونت‌های سیستمیک همچون مشکلات تیروئید، سوء تغذیه یا عفونت ایدز (HIV) هستند.
• افرادی که برخی داروهای خاص همچون فنی توئین (برای کنترل شرایط تشنج و صرع) و بیسموت (bismuth) (برای کنترل ناراحتی معده و اسهال) مصرف می‌کنند.
• افرادی که قرص‌های ضد بارداری مصرف می‌کنند.
• افرادی که دچار مشکل نامرتبی دندان‌ها هستند.
• افرادی که لبه‌های پرکردگی دندان آنها ناهموار و زبر است.
• افرادی که از ابزارهای نامناسب یا آلوده (همچون دندان مصنوعی) در دهان خود استفاده می‌کنند.

درمان بیماری‌ها و عفونت لثه

روش‌های درمان بیماری‌های لثه به دو دسته روش‌های غیرجراحی و روش‌های جراحی طبقه‌بندی می‌شوند. این روش ها در ادامه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

روش‌های غیر جراحی

در مواردی که بیماری لثه خفیف باشد (ژنژیویت یا التهاب لثه)، دندانپزشک احتمالاً از روش‌های درمان زیر برای رفع مشکل استفاده می‌کند.

تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها

تمیز کردن حرفه‌ای منظم دندان‌ها علاوه بر رعایت بهداشت دهان و دندان می‌تواند برای رفع مشکلات خفیف مربوط به ابتلا به بیماری ژنژیویت مناسب باشد. به هر حال، در صورتی که مشکل اندکی پیشرفت کرده باشد، دندان‌پزشک احتمالاً از بیش از دو مرحله از این درمان در هر سال برای رفع مشکل استفاده خواهد کرد. به این ترتیب تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها می‌تواند به پاک شدن باکتری‌ها و پلاک‌های جمع شده اطراف خط لثه کمک کند. این روش همچنین بهترین درمان پیشگیرانه برای بیماری‌های لثه می‌باشد.

جرم‌گیری و تمیز کردن عمقی ریشه

جرم‌گیری و تمیز کردن عمقی ریشه شامل تمیز کردن و درمان عفونت لثه و نواحی مختلف دندان است. به این منظور دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان ابتدا از جرم‌گیری برای بیمار استفاده می‌کند. این مرحله از درمان شامل پاک کردن کامل پلاک و جرم از روی دندان و خط لثه است. ابزار مورد استفاده به این منظور بسیار کوچک بوده و امکان استفاده از آن برای تمیز کردن نواحی اطراف خط لثه و پاک کردن باکتری‌ها وجود دارد. در مرحله دوم از تمیز کردن ریشه دندان برای بیمار استفاده می‌شود. در حقیقت با توجه به اینکه در این شرایط باکتری‌ها به نواحی عمیق بافت لثه نفوذ کرده و ممکن است به ریشه دندان رسیده باشند، لازم است این باکتری‌ها از روی سطوح مختلف دندان بطور دقیق پاک شوند. پس از این کار، ریشه دندان صیقل زده می‌شود تا امکان چسبیدن مجدد باکتری به آن در ادامه وجود نداشته باشد.

روش‌های درمان جراحی

در صورتی که تمیز کردن عمقی دندان نتواند برای رفع مشکل کافی بوده و با وجود انجام این کار هنوز بیماری لثه ادامه داشته باشد، دندان‌پزشک احتمالاً از یک (یا دو) روش جراحی زیر برای رفع مشکل بیمار استفاده خواهد کرد.

جراحی فلپ

در این حالت لثه از روی دندان کنار زده شده و از بالا به پایین خم می‌شود. به این ترتیب می‌توان به تمام نواحی زیر لثه‌ها که محل تجمع باکتری است، دسترسی پیدا کرد. در ادامه تمام نواحی دچار عفونت با استفاده از محلول‌های آنتی باکتریال تمیز شده و عفونت زدایی می‌شوند. پس از این کار، لثه‌ها در موقعیت مناسب تثبیت می‌شوند.

پیوند بافت

برای جایگزین کردن بخش‌هایی از بافت لثه که به شدت دچار آسیب‌دیدگی یا عفونت شده‌اند، پیوند بافت می‌تواند یک روش جراحی مناسب باشد. به این منظور یک بخش کوچک از بافت سالم از سایر نقاط بدن بیمار گرفته شده و به بافت لثه آسیب‌دیده متصل می‌شود. انجام این کار می‌تواند به بازیابی اندازه اولیه و حجم لثه مورد نیاز در دهان کمک کرده و باعث بهبود سلامت لثه‌ها شود.

پیوند استخوان

این روش درمان مشابه جراحی پیوند لثه است، اما در آن به جای لثه از استخوان استفاده می‌شود. استخوان استفاده شده به این منظور ممکن است از سایر افراد گرفته شده، مصنوعی بوده، یا احتمالاً از بدن خود بیمار گرفته شود. این جراحی زمانی برای بیمار استفاده می‌شود که بیماری لثه بسیار شدید بوده و به نواحی عمیق استخوانی در ناحیه فک نفوذ کرده باشد. به این ترتیب از پیوند برای تثبیت موقعیت استخوان و بازیابی سلامت لثه‌ها و دندان‌ها استفاده خواهد شد.

درمان عفونت لثه در خانه

نوع درمان در این شرایط بستگی به شدت بیماری لثه داشته و شامل موارد زیر می‌باشد:

• کاهش استرس
• دهان‌شویه با محلول آب نمک
• استفاده از چای کیسه‌ای بر روی نقاط ملتهب
• مالش مقداری عسل بر روی نقاط دچار التهاب
• نوشیدن آب کرنبری
• مصرف مقدار بیشتر مواد غذایی حاوی ویتامین C
• افزایش مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین D
• مسواک زدن با جوش شیرین
• ترک سیگار و تنباکو