جلوگیری و درمان دندان خراب ( پوسیدگی دندان )

پوسیدگی دندان و خراب شدن آن که در اصطلاح به آن خرابی دندان یا کرم‌خوردگی دندان نیز گفته می‌شود، یک مشکل بسیار رایج در بین افراد است. با وجود گسترده بودن این شرایط، پیشگیری از ایجاد آن به سادگی امکان‌پذیر می‌باشد. به خاطر اینکه علائم این مشکل اغلب زمانی ظاهر می‌شود که پوسیدگی دندان بسیار پیشرفت کند، مهم است که برای پیشگیری از آن به‌طور منظم با دندان‌پزشک ملاقات گردد. به این ترتیب اگر پوسیدگی دندان به موقع توسط دندان‌پزشک تشخیص داده شود، امکان استفاده از روش‌های درمان مناسب برای جلوگیری از مشکلات بعدی برای فرد وجود خواهد داشت. این روش‌های درمان شامل فلوراید تراپی در موارد شناسایی به موقع ایجاد پوسیدگی و پر کردن دندان و روکش کردن آن در موارد پوسیدگی شدید دندان است.

پوسیدگی دندان چیست؟

دهان محل فعالیت باکتری‌هایی است که باعث ایجاد یک لایه چسبنده بر روی دندان‌ها به نام پلاک شده و در صورت پاک نشدن پلاک‌ها از روی دندان، به تدریج باعث ایجاد یک لایه سخت بر روی دندان‌ها به نام جرم می‌شود. به این ترتیب مواد غذایی حاوی کربوهیدرات‌های ساده و قند، باکتری‌های موجود در پلاک دندان را تغذیه کرده و در نهایت می‌تواند باعث ترشح اسید در دهان شود. اسید ترشح شده در نتیجه فعالیت پلاک‌ها باعث تجزیه سطح مینای محافظ دندان و عاج زیر آن شده و در نهایت باعث ایجاد پوسیدگی و خرابی دندان می‌شود.

در صورتی که پوسیدگی دندان و خراب شدن آن به عاج آن برسد، ساختار داخلی دندان را تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند باعث حساس شدن دندان شود. علاوه بر این اگر پوسیدگی به مرکز نرم دندان (تحت عنوان ناحیه پالپ) برسد، در عمل می‌تواند باعث عفونت دندان شده و ممکن است درد شدید برای فرد به همراه داشته باشد. در این حالت ممکن است لازم شود از عصب کشی برای رفع مشکل بیمار استفاده گردد. در برخی موارد، در صورت پیشرفت بیش از حد مشکل، احتمالاً لازم است دندان آسیب‌دیده کشیده شود.

هر یک از بخش‌های دندان می‌توانند در معرض خطر پوسیدگی دندان و خراب شدن آن قرار داشته باشند، اما سطح رویی دندان و سطح بین دندان‌ها بیشتر در معرض این خطر قرار داشته و به خاطر احتمال گیر افتادن مواد غذایی بر روی آن‌ها، احتمال مشاهده حمله اسیدهای ناشی از فعالیت پلاک‌ها به این نقاط بیشتر است.

علائم و نشانه‌های پوسیدگی دندان چیست؟

در مراحل اولیه بیمار احتمالاً با علائم خاص در این رابطه مواجه نمی‌شود. با این وجود، دندانپزشک می‌تواند ایجاد مشکل پوسیدگی دندان و خراب شدن آن را در طول مراحل اولیه آن از طریق معاینه تشخیص داده و از عکس‌برداری رادیولوژی برای کمک به تشخیص خود استفاده کند.

در صورتی که پوسیدگی دندان به صورت درمان نشده به حال خود رها شود، در مراحل پیشرفته باعث ایجاد کرم‌خوردگی دندان خواهد شد. در این مرحله احتمالاً بیمار با حساسیت بیشتر نسبت به مواد غذایی و نوشیدنی‌های گرم یا سرد مواجه می‌شود. سایر علائم مربوط به ایجاد این شرایط می‌تواند شامل ایجاد لکه‌های خاکستری، قهوه‌ای یا سیاه بر روی دندان‌ها، بوی بد دهان (هالیتوزیس) یا ایجاد مزه بد در دهان باشد. با نزدیک‌تر شدن پوسیدگی به ناحیه پالپ دندان، بیمار احتمالاً با درد دندان و ناراحتی بیشتر در این رابطه مواجه می‌شود. توجه داشته باشید درد دندان شدید و ایجاد آبسه از علائمی است که نشان می‌دهد فرد می‌بایست در اسرع وقت برای بررسی مشکل خود با دندان‌پزشک ملاقات نماید.

چگونه می توان پوسیدگی دندان را درمان کرد؟

نحوه درمان مناسب پوسیدگی دندان و خراب شدن آن بستگی به میزان پیشرفت پوسیدگی دارد. در این شرایط دندانپزشک احتمالاً از روش‌های درمان زیر برای
ترمیم پوسیدگی دندان استفاده خواهد کرد. این روش‌ها به ترتیب ساده و کم‌هزینه بودن در ادامه مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

وارنیش فلوراید

در صورتی که پوسیدگی و خرابی دندان هنوز نیازی به پر کردن دندان نداشته باشد، دندانپزشک احتمالاً از وارنیش فلوراید برای دندان‌ها استفاده می‌کند تا به این ترتیب از ایجاد پوسیدگی و خرابی بیشتر و از بین رفتن مواد معدنی در سطح مینای دندان جلوگیری نماید.

پر کردن دندان

به این منظور در شرایط بی‌حسی موضعی، دندانپزشک با استفاده از یک مته کوچک بخش‌های آسیب‌دیده یا ضعیف شده دندان را بر می‌دارد. در این حالت دندانپزشک ممکن است در صورت نیاز از روش‌های خاص برای اطمینان از وارد نشدن آسیب به اعصاب دندان استفاده نماید. در ادامه دندانپزشک از مواد خاص برای پر کردن دندان استفاده می‌کند. این مواد عبارت از آمالگام (یک نوع آلیاژ فلزی) یا کامپوزیت (مواد همرنگ دندان) است. این مواد به سختی دچار فرسایش می‌شوند و در صورت مراقبت صحیح می‌توانند برای سال‌های طولانی دوام و ماندگاری داشته باشند.

اینله و انله

هنگامی که پوسیدگی دندان و خرابی آن به مقداری بزرگ باشد که امکان استفاده از پرکردگی برای آن وجود نداشته باشد، لابراتوار دندانپزشکی از اینله یا اونله برای بازیابی ظاهر دندان استفاده خواهد کرد. به این منظور ابتدا یک قالب از دندان (معمولاً تحت بی‌حسی موضعی) تهیه شده و از این قالب برای ساخته اینله و اونله و اطمینان از مناسب بودن ترمیم ساخته شده برای دندان استفاده خواهد شد. اینله و اونله معمولاً از طلا یا پرسلاین ساخته شده و سپس برای پوشاندن پوسیدگی دندان بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

روکش

روکش یک نوع پوشش قرار گرفته بر روی سطح خارجی دندان‌های طبیعی است که در اکثر مواقع برای دندان‌هایی استفاده می‌شود که به شدت به خاطر پوسیدگی دچار آسیب شده‌اند. به این ترتیب از طریق روکش، حفظ ساختار دندان امکان‌پذیر خواهد شد. به خاطر اینکه روکش دندان لازم است به صورتی ساخته شود که به‌طور دقیق منطبق بر ساختار دندان باشد، دندانپزشک به این منظور از دندان قالب تهیه کرده و از آن برای ساخت روکش دندان سفارشی مشابه حالت اینله و اونله در لابراتوار استفاده می‌کند.

عصب‌کشی دندان

در صورتی که پوسیدگی دندان و خراب شدن آن باعث ایجاد عفونت برای ناحیه پالپ شده باشد، این شرایط می‌تواند باعث تشکیل آبسه یا مرگ عصب دندان شده و به این ترتیب بیمار نیاز به عصب‌کشی دندان پیدا می‌کند. این درمان از طریق ایجاد یک سوراخ در تاج دندان، خارج کردن ناحیه پالپ و تمیز کردن ناحیه مورد نظر و در نهایت پر کردن ناحیه خارج شده و پوشاندن دندان از طریق یک روکش انجام می‌شود.

کشیدن دندان

در صورتی که امکان نجات دادن دندان وجود نداشته باشد، احتمالاً دندان آسیب‌دیده کشیده خواهد شد. در این شرایط یک ماده بی‌حسی به لثه تزریق شده و دندان‌پزشک با عریض کردن حفره دندان، تا زمانی دندان را به سمت چپ و راست حرکت می‌دهد که دندان در حفره لق و آزاد شود. حفره باز ایجاد شده پس از کشیدن دندان در ادامه با بخیه بسته شده و به این ترتیب امکان ایجاد لخته خون و ترمیم آن فراهم خواهد شد. در نهایت دندان کشیده شده با دندان مصنوعی، بریج، یا ایمپلنت جایگزین خواهد شد.

مطلب پیشنهادی مراقبت های بعد از ایمپلنت دندان

چگونه می توان از پوسیدگی دندان پیشگیری کرد؟

بهترین روش برای اجتناب از پوسیدگی دندان مراقبت از بهداشت دهان و دندان به منظور حفظ سلامت دندان‌ها و لثه‌ها تا حد ممکن می‌باشد. این شرایط به معنی مسواک زدن دندان‌ها برای دو بار در روز و نخ دندان کشیدن برای خارج کردن مواد غذایی گیر افتاده بین دندان‌ها برای یک بار در روز است. توجه داشته باشید سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد مشروبات الکلی نیز می‌تواند باعث ایجاد مشکلات خاص برای دندان‌ها شود.

با توجه به اینکه بزاق دهان حاوی مواد معدنی است که می‌تواند به تجدید ساختار مینای دندان پس از حمله اسیدی کمک کند، جویدن آدامس‌های بدون قند می‌تواند به ترشح بیشتر بزاق در دهان و حفاظت بیشتر از دندان‌ها کمک کند. به هر حال، محدود کردن مصرف غذاهای شیرین و رعایت مناسب و منظم بهداشت دهان و دندان از اثربخشی بیشتر نسبت به جویدن آدامس‌های بدون قند برای حفاظت از دندان‌ها برخوردار است. علاوه بر این لازم است طبق زمان‌بندی مشخص با دندان‌پزشک ملاقات شود تا به این ترتیب وضعیت دهان و دندان‌های فرد بررسی شده و ایجاد هر گونه علائم مربوط به ابتلا به بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان و خراب شدن آن در مراحل اولیه شناسایی و با هزینه به نسبت پایین تحت درمان قرار گیرد.

پیشنهاد بعدی کاشت ایمپلنت

همان‌طور که گفته شد، ایجاد پلاک بر روی دندان می‌تواند باعث پوسیدگی دندان و خرابی شود. به هر حال امروزه امکان پاک کردن پلاک و جرم از روی دندان با مراجعه به مطب دندان‌پزشک یا استفاده از خدمات متخصصین بهداشت دهان و دندان وجود دارد. در این شرایط معمولاً از روش جرم‌گیری و امواج مافوق صوت برای پاک کردن پلاک و تمیز کردن عمیق تمام بخش‌های دندان که ممکن است تمیز کردن آن‌ها در حالت عادی امکان‌پذیر نباشد، استفاده خواهد شد. برای مثال در این زمینه می توان از ناحیه زیر خط لثه نام برد.